بلوچستان، پاکستان ءِ مستریں صوبہ، یک انچیں جاہے کہ اودا وسیلہ ءُُ وسیلہ باز انت، پدا ہم ایشی ءِ زالبول کم کارمرز کنگ بوتگ انت ءُُ وتی سرجمیں توانائی ءَ سر نہ بوہگ ءَ انت۔ آں چہ وانگ ءُ زانگ، جان سلامتی ءُ اقتصادی موہاں دست نہ کپیت۔ چوناھا کہ دگنیا ءِ دلگوش گیش ءَ چہ گیش صنفی برابری ءُ زالبولانی بااختیار کنگ ءِ سر ءَ اِنت، بلوچستان ءِ زالبولانی واستہ اے المی اِنت کہ آ وتی ھکاں گہتر بہ کن اَنت۔ اے کار ءِ تہ ءَ وانگ ءُ زانگ ءِ رسائی ءَ گیش کنگ، زالبولانی واستہ نشست ءِ ریزرو کنگ، روزگار ءِ موہ ءِ پیداک کنگ، روایتی رہبندانی چیلنج کنگ، زالبولانی شرپ ءُ ایمنی ءِ دیمروئی ءُ آھانی ھک ءِ رکھینگ ءِ ھاترا کانود جوڑ کنگ ھوار اَنت۔
وانگ ءُ زانگ ءِ تہ ءَ زند ءِ بدل کنگ ءِ توان ھست بلے بلوچستان ءِ جنین آدم وانگ ءُ زانگ ، جان سلامتی ، روزگار ءِ موہ ءُ پاکستانی لشکر ءِ نیمگ ءَ چہ بدسلوکی ءَ چہ رکھینگ ءِ دیم ءَ مزنیں رکاوٹانی دیمپان اَنت۔ پٹ ءُ پول ءِ رد ءَ زالبولانی وانندگی ءِ شرح بس 36.8% اِنت کہ پاکستان ءِ دگہ صوبہانی مقابلہ ءَ سک کم اِنت ءُ چہ جھان ءِ میان اُستمانی شرح ءَ باز کم اِنت کہ 84% اِنت (یونیسکو، 2022)۔ استان ءِ تہ ءَ کل ءَ 14855 وانگجاہ ھست کہ ایشانی تہ ءَ 10500 وانگجاہ پہ زھگاں ءُ ایوک ءَ 4355 وانگجاہ پہ جنکاں اَنت۔ بلوچستان تعلیمی آسراتی شدید کمی ءِ آماچ انت۔ بلوچستان ءِ بازیں وانگجاہ یا غیر کارآمدیں “مدرست ارواح” اَنت، وانگجاہ لشکر ءِ اڈہ اَنت، یا گوں ناکافی استادی کارندہ، محدودیں وسیلہ ءُ نا شریں بنیاتی ڈھانچہ ءَ جہد کن اَنت۔
بلوچستان ءَ جنک آنی وانگ ءُ زانگ ءِ دیمروئی ءِ ھاترا بازیں این جی اوز کار کنگ ءَ اَنت۔ سوسائٹی برائے کمیونٹی ءِ مھکم کنگ ءُُ وانگ ءُُ زانگ ءِ دیمروئی ، بلوچستان (SCSPEB) ءَ کمیونٹی ءِ بنیاد ءَ وانگ ءُُ زانگ ءِ گامگیج آنی تہ ءَ مزنیں کردے پیلو کتگ ءُُ میتگ ءِ دمگ آنی تہ ءَ وتی کوشست آنی ھاتر ءَ میاں اوستمانی شناخت رستگ۔ “جنکانی وانگ ءُ زانگ ءِ چیلنج” (جی ای سی) ءِ پروگرام ءَ کہ میان استمانی گلانی کمک ءَ چہ ہزاراں حاشیہ ءِ سرا نشتگیں جنکاں رسمی وانگ ءُ زانگ ءُ پیشہ وارانہ تربیت ءِ نیمگ ءَ رھادگ بوھگ ءَ کمک کتگ۔ البت ، چیلنج است انت ، چوشکہ لھتیں دمگاں زالبولیں استادانی کمی انت کہ پاکستان ءِ سیکورٹی فورسز دانشوریں استاد یا نودربراں آوار جن انت . یون پی او ءِ رد ءَ بلوچستان ءِ بازیں دمگ چوشکہ گوادر ءُ نوشکی ءَ جنک آنی واستہ ایمنیں وانگ ءُ زانگ ءِ چاگرد ءِ پجارینگ ءِ تہ ءَ مزنیں چیلنج آنی دیم ءَ انت۔ جنکیں استادانی نہ بوھگ ءَ چہ سیکورٹی ادارہ یا مردیں استادانی نیمگ ءَ آزار ءُ اذیت ءِ واقعہ دیم ءَ اتکگ انت ءُ مات ءُ پت وتی جنکاں چہ وانگ ءُ زانگ ءَ در کنگ ءَ مجبور بوتگ انت ءُ چہ وانگجاہ ءَ درکپگ ءِ شرح ءَ گیش کنگ ءَ کمک کتگ۔
اے جیڑہانی حمایت ءَ علاوت الدین خلجی ءُ فاطمہ خان ءَ چہ عورت فاؤنڈیشن ءَ اے گپ ءِ سر ءَ زور دات کہ ایوک ءَ 2023 ءَ کوئٹہ، سبی، تربت ءُ گوادر ءِ وڑیں نامداریں ضلع آنی تہ ءَ زالبول آنی سر ءَ زوراکی ءِ 33 کیس رپورٹ کنگ بوتگ اَنت وھدے کہ یک مزنیں پٹ ءُ پولے ءَ انسانی ھک آنی تہ ءَ 2297 واقعہ ءِ دستاویز کنگ بوتگ۔ ضلع آنی تہ ءَ خلاف ورزی بوتگ۔ اے ھال ءِ شنگ کنوکیں اعداد ءُ شمار جنک آنی ھک آنی رکھینگ ءُ بلوچستان ءَ وانگ ءُ زانگ ءِ ایمنیں رسائی ءِ ھاترا اصلاحات ءِ زوتیں ضلورت ءِ سر ءَ زور دئیگ ءَ اَنت۔
مالی آجوئی زالبولانی بااختیار کنگ ءِ ھاترا سک باز المی اِنت۔ بلوچستان ءِ زالبول دستکاری، کڑھائی، ءُ قالین ءِ بافت ءِ تہا ارزشت داریں مہارت ءِ واہند انت بلے مارکیٹ ءِ رسائی ءِ رکاوٹ، جنسی ءِ رد ءَ چیلنج ءُ ناکافی ادارہ جاتی کمک ءِ سبب ءَ آہانی رسمی معاشی کارانی تہا ہوار بوہگ کم انت۔ پاکستان ءِ شماریات ءِ ادارہ ءِ رد ءَ بلوچستان ءَ دگہ صوبہ آنی مقابلہ ءَ زالبولیں لیبر فورس ءِ بھر زوری ءِ شرح کمتر اِنت کہ ایشی ءَ چہ نظامی جیڈھ آنی درشانی کنگ بیت۔ اے گپ ءِ باوجود بلوچستان رورل سپورٹ پروگرام ءُُ کوئٹہ ءِ پیشہ وارانہ مراکز ءِ وڑیں تنظیماں اے گپ پدر کتگ کہ اگاں زالبولاں جوانیں موہ دیگ بہ بنت گڑا آہاں دیمروئی کت کنت۔ استیں پلیٹ فارمز ءِ مھکم کنگ ءُ زالبول آنی اقتصادی بھر زوری ءِ بابت ءَ ڈیٹا یکجا کنگ ءَ چہ رکاوٹ آنی سر ءَ چہ دیم ءَ رؤگ ءُ آھانی اقتصادی شمولیت ءَ را گیش کنگ ءِ واستہ باخبریں پالیسی جوڑ کنگ ءِ کمک رس ایت۔
بلوچستان ءَ مات ءِ جان سلامتی ءِ شدیدیں بحران ءِ دیم ءَ انت، پاکستان ءِ تہ ءَ 785 مات ءِ مرگ ءِ شرح چہ 100,000 زندگیں زھگاں گیشتر انت، اے چہ راجی میانگین 272 ءَ باز گیش انت۔ . نادراھی ءِ ھال باز اِنت، 16 درسد زھگ چہ پنچ سال ءَ کمتریں زھگاں نادراھی ءِ آماچ اَنت، 52 درسد زھگ ءِ نادراھی ءِ آماچ اَنت ءُ 39.6 درسد زھگ ءِ وزن کم اِنت۔ اے سبب مات ءُ نوزائیدگ ءِ جان سلامتی ءَ را ھترناک کن اَنت۔ نتیجہ ءِ گہتری ءِ ھاتر ءَ میتگ ءِ جان سلامتی ءِ مراگش جوڑ کنگ ءُُ دوریں دمگ آنی واستہ تربیت یافتہ زالبولیں جان سلامتی کارندہ آنی کرایہ ءِ وسیلگ ءَ جان سلامتی ءِ بنیاتی ڈھانچہ ءَ را مھکم کنگ سک باز المی اِنت۔
گڈسرا بلوچستان ءَ زالبولانی بااختیار کنگ انسانیت، چاگردی انصاف ءُُ اقتصادی دیمروئی ءِ ھاترا المی انت۔ بلوچستان ءِ زالبولاں وانگ ءُ زانگ ءُ جان سلامتی ءِ رسائی ءِ کمیں چیلنج آنی دیم ءَ دارگ ءِ باوجود اے توانائی ھست کہ آ دمگ ءِ دیمروئی ءَ مزنیں کردے پیلو بہ کن اَنت۔ ھما پروگرام کہ وانندگی ءَ شر کن اَنت، پیشہ وارانہ تربیت ءِ وسیلہ ءَ دیم ءَ کار اَنت ءُ مالی موہ پیداک کن اَنت آ زالبولانی زند ءَ بدل کن اَنت۔ اے گامگیجاں گیش کنگ، زالبولاں کلیدی صنعتانی تہ ءَ ھوار کنگ، ءُ سرکاری ءُ نجی شراکت داری ءِ کمک ءَ چہ موہ آنی تہ ءَ گیشیں رسائی ءَ را دل یکیمی کنگ بیت، شریک بیت
حکومت ءَ را پاکستانی لشکر ءِ واستہ وانگ ءُ زانگ ءِ جاہ، یونیورسٹی یا اسکولانی بیس جوڑ کنگ ءَ بند کنگی اِنت۔ رپورٹانی تہا گوشگ بوتگ بلوچستان ءِ 176 وانگجاہ پاکستان ءِ لشکر ءَ بند یا قبضہ کتگ انت